سابقه و هدف: سندروس به عنوان رزین درختی، از گذشته در طب اسلامی مورد توجه بوده و از آن در درمان سوء بینایی، بازکردن برونشها، تسکین دنداندرد، پرکردن دندانهای فاسد، درمان چاقی، درمان بواسیر، رفع اسهال خونی، درمان وز گوش و امثال آن، یاد شده است. بسیاری از دانشمندان علوم طب و جواهرشناسی قدیم ویژگیهای این ماده شامل خصوصیات ظاهری، شیمیایی و محل استحصال آن را شرح داده و آن را با موادی همچون کهربا قیاس کردهاند، اما اختلافات فراوانی در شرح آنها نسبت به همدیگر دیده میشود. در منابع جدید استحصال رزین سندروس را از گونهای از تیره کاج به نام Tetraclinis articulate Vahl. در شمال آفریقا و بهویژه مراکش منحصر کردهاند و گونه دیگری را در استرالیا به نامCalitris Quadrivalvis Vent. معرفی کردهاند که رزین آن به نام سندروس استرالیایی شناخته میشود. هدف این پژوهش شناخت دقیق سندروس در منابع کهن علمی و تطبیق آن با رزینهای مشابه امروزی و تدقیق علمی آن است. چرا که ضرورت بهکارگیری صحیح ماده، شناخت دقیق آن است.
مواد و روشها: روش تحقیق در این پژوهش توصیفی– تحلیلی بوده و دادههای حاصل از مطالعات اسنادی در متون کهن و جدید براساس منطق تطبیقی، مورد نقد و تحلیل قرار گرفتهاند.
یافتهها: آنچه در متون کهن به نام سندروس یا سندرک یاد شده است متفاوت از سندروس یا Sandarac امروزی بوده و در واقع سندروس در گذشته به دستهای از رزینهای دیترپنویید شامل کوپال زنگبار، کلوفان (راتیانه) و سندروس گفته میشد که به لحاظ جغرافیایی، منشأ و ساختار شیمیایی با همدیگر متفاوت هستند و به نام گونههای مختلفی از سندروس در متون کهن علمی معرفی شدهاند.
نتیجهگیری: در فرهنگ عَرَبی قدیم، کلمات خاص و متمایزی برای نامیدن کوپال و سندروس وجود ندارد و تنها در منابع اخیر کوپال را معادل سندروس بلوری ذکر کردهاند و از همین طریق نیز این واژهها وارد فارسی شدهاند. این دو رزین دارای نام علمی، منشأ، جغرافیای انتشار و ساختار شیمیایی متفاوتی هستند، اما در منابع کهن همه به نام سندروس معرفی شدهاند.
Nemati Babaylou A, Azadi Bouyaghchib M, Najafi F. Recognition of Sandarac Resin Nature in Old Scientific Texts. jiitm 2016; 7 (1) :73-84 URL: http://jiitm.ir/article-1-669-fa.html
نعمتی بابایلو علی، آزادی بویاغچی مهرناز، نجفی فرهود. شناخت ماهیت رزین سندروس در متون علمی کهن. مجله طب سنتي اسلام وايران. 1395; 7 (1) :73-84